رفتار درمانی کودکان اوتیسم از روش‌های درمانی کاربردی است که پزشکان طی آن مهارت‌های لازم را به کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم آموزش می‌دهند. از اختلالات شایع در کودکان، اوتیسم و یا درخودماندگی است که از نشانه‎‌های آن عدم برخورداری از مهارت‌های اجتماعی، عاطفی و رفتاری می‌باشد. نشانه‌های ابتلا به اوتیسم از سنین کودکی نمایان می‌گردد و مبتلایان به این اختلال علاقه‌مند به انجام حرکات تکراری هستند. متاسفانه تا به امروز درمان قطعی برای اوتیسم شناخته نشده است اما روانشناسان سعی می‌کنند برای درمان این اختلال از برخی تکنیک‌ها همچون آموزش مهارت‌های لازم به کودکان اوتیسم استفاده کنند. از موثرترین روش‌های درمان اوتیسم، رفتار درمانی است که در ادامه اطلاعات کامل‌تری پیرامون آن ارائه کرده‌ایم. برای آشنایی بیشتر با اختلالات عصبی رشدی کلیک کنید.

منبع: رفتار درمانی کودکان اوتیسم

رفتار درمانی چیست و چگونه سبب بهبود اوتیسم می‌شود؟

طی روش رفتار درمانی پزشک معالج سعی دارد که برخی اصول را برای کودکان اوتیسم شرطی‌سازی کند و در نهایت با آموزش رفتار درست، آن را جایگزین رفتار غلط کند.

از نشانه‌های کودکان اوتیسم این است که آن‌ها اغلب تمایل به رفتارهای محدود و تکراری دارند. طی روش رفتار درمانی، گستره رفتارهای کودکان مبتلا به این اختلال افزایش پیدا می‌کند و مهارت‌های بیشتری را می‌آموزند.

نکته مهمی که وجود دارد، این است که والدین باید با تمامی علائم و نشانه‌های اوتیسم آشنا باشند و با کمک روانشناس از بهترین و سریع‌ترین روش‌های درمانی برای فرزند خود بهره ببرند. به همین دلیل است که روانشناسان طی جلساتی نحوه رفتار با کودکان اوتیسم را به والدین آموزش می‌دهند.

یکی از مشکلاتی که سد راه درمان به موقع کودکان اوتیسم است، این نکته است که گاهی والدین نمی‌توانند بپذیرند که فرزند آن‌ها شبیه به بچه‌های عادی نیست و نیازمند درمان است. تشخیص اوتیسم به کمک نشانه‌های اولیه برای والدین کار چندان سختی نیست؛ اما با این حال نیز بهتر است برای تشخیص قطعی به روانشناس مراجعه شود. برای آشنایی بیشتر با اختلالات طیف اوتیسم کلیک کنید.

انواع معمول رفتار درمانی در کودکان اوتیسم

به طور کلی از سه روش عمده رفتار درمانی برای درمان کودکان اوتیسم و همینطور آموزش مهارت‌های لازم به آن‌ها استفاده می‌گردد که طی این روش‌ها استعدادهای کودکان اوتیسم نیز رشد و پرورش داده می‌شود. در ادامه توضیحات تکمیلی پیرامون سه روش رفتار درمانی کودکان اوتیسم شامل تحلیل رفتار کاربردی، رفتار درمانی زبانی و رفتار درمانی شناختی ارائه کرده‌ایم.

1.تحلیل رفتار کاربردی (ABA)

تحلیل رفتار کاربردی با قدمتی بیش از 50 سال، از پرکاربردترین روش‌ها برای رفتار درمانی کودکان اوتیسم است. این درمان دارای رویکردهای زیر برای کاهش رفتارهای تکراری و مشکل‌دار در کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم می‌باشد:

• آموزش مهارت‌های بازی
• یاد دادن نحوه برقراری ارتباطات
• آموزش مراقبت از خود
• پرداختن به افزایش مهارت‌های تحصیلی
• آموزش مهارت‌های زندگی اجتماعی
• شکل گیری مهارت‌های جدید در زمینه زبان و ارتباط
• تقویت رفتارهای اجتماعی
• افزایش رفتارهای مطلوب
• کاهش رفتارهای نامطلوب

هدف تحلیل رفتار کاربردی این است که کودکان اوتیسم همانند کودکان عادی رفتار کنند. طی این روش درمانگر تلاش می‌کند به کمک تکرار، تقویت و تشویق، موارد نامبرده را به کودک آموزش دهد. همینطور طی جلسات درمانی، درمانگر با کشف استعدادهای کودک، موارد مفید و متناسب با توانمندی‌هایش را به او آموزش می‌دهد.

2. رفتار درمانی زبانی (VBT)

در روش دوم از رفتار درمانی کودکان اوتیسم، هدف درمانگر آموزش چگونگی برقراری ارتباط بدون کلام، به کودکان مبتلا به این اختلال است.

نتیجه نهایی رفتار درمانی زبانی این است که کودکان اوتیسم یاد می‌گیرند که از کلمات مختلف به صورت کاربردی استفاده کنند و پاسخ مطلوب دریافت نمایند. پس از اتمام جلسات کودکان اوتیسم آموزش دیده‌اند که به کمک زبان و ژست‌های بیانی، درخواست خود را مطرح کنند.

طی این روش درمانگر از علاقه مندی‌های کودک اوتیسم شامل غذا، اسباب بازی و … استفاده می‌کند و پس از جلب علاقه و توجهش از او می‌خواهد که خواسته‌اش را بیان کند.

3. رفتار درمانی شناختی (CBT)

برای کودکانی که نشانه‌های اوتیسم را در حد خفیف‌تری دارند، از رفتار درمانی شناختی استفاده می‌شود. طی این روش درمانگر سعی دارد تا عامل و یا محرک رفتارهای کودک را شناسایی کند و در نهایت رفتارهای نامناسب کودک را اصلاح کرده و رفتارهای صحیح را جایگزین آن نماید.

4. سایر رفتار درمانی های کودکان اوتیسم

برای درمان کودکان مبتلا به اوتیسم روش‌های درمانی دیگری نیز وجود دارد که هدف اغلب آن‌ها این است که مهارت‌هایی که کودک دارد، تقویت شود. بنابراین به آموزش مهارتی به مبتلایان نمی‌پردازد و صرفا بر روی استعدادها، توانمندی و مهارت‌های کودک هدفگذاری می‌کند. در ادامه به این روش‌های درمانی اشاره کرده‌ایم :

• درمان روابط رشد محور و مبتنی بر تفاوت‌های فردی : پرداختن به فعالیت‌هایی که کودک و والدین او، طی آن لذت می‌برند.
• مداخله رشد ارتباطی : این روش یک رویکرد خانواده محور است و هدف نهایی آن بهبود روابط عاطفی و اجتماعی کودک می‌باشد.
• گروه‌های مهارت اجتماعی : توانایی بحث با همسالان و مدیریت آن‌ها به کودکان آموزش داده می‌شود.

تکنیک‌های رفتار درمانی در اختلال اوتیسم

برای رفع نقایص زبانی، اجتماعی و ارتباطی کودکان اوتیسم، تکنیک‌های متنوعی وجود دارد. در ادامه قصد داریم به مهم‌ترین تکنیک‌های رفتار درمانی برای کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم اشاره کنیم. برای آشنایی با سایر روش‌های درمان اوتیسم کلیک کنید.

1.تقویت مثبت

از ساده‌ترین تکنیک‌های رفتار درمانی کودکان اوتیسم، تقویت مثبت است، به این معنی که درمانگر سعی دارد طی این روش رفتارهای مطلوب را به کودک آموزش دهد. در صورتی که کودک بلافاصله پس از یادگیری آن رفتار مطلوب، سعی کند آن را تکرار نماید، محرک خوشایندی را از سوی پزشک دریافت می‌کند. این رفتار سبب می‌شود که کودک به رفتار خوب خود بیش از گذشته اصرار داشته باشد و مدام آن را تکرار کند.

2. تقویت منفی

از دیگر تکنیک‌های موثر در رفتار درمانی کودکان اوتیسم تقویت منفی است به این معنی که درمانگر در صورتی که یک رفتار مطلوب از سوی کودک اوتیسم را مشاهده کند، سعی می‌کند برای جلب رضایت بیشتر او یک عامل آزار دهنده برای او را از محیط حذف نماید.

مثلا ممکن است کودک مبتلا به اوتیسم از یک شی خاص در محیطی که در آن قرار دارد، خوشش نیاید؛ درمانگر در پاسخ به رفتار خوب کودک، عامل مزاحم را از او دور می‌کند. این تکنیک به یادگیری سریع‌تر کودکان اوتیسم کمک می‌کند.

3. تعمیم رفتار

ممکن است برخی از کودکان اوتیسم در جلسات درمانی به خوبی عمل کنند اما وقتی در محیط خانه و یا سایر موقعیت‌ها قرار می‌گیرند، نتوانند رفتارهایی را که فرا گرفته‌اند را به خوبی تکرار کنند. در چنین حالتی توصیه درمانگران، استفاده از تکنیک تعمیم رفتار است.

طی این روش اگر کودک یک رفتار مطلوب را در جلسات درمانی بیاموزد، درمانگر او را در موقعیت دیگری قرار می‌دهد تا او مجدد مجبور به تکرار رفتار خود شود. این تکنیک نیازمند مشارکت و همکاری والدین کودکان اوتیسم نیز هست.

4. تکنیک اقتصاد ژتونی

تکنیک اقتصاد ژتونی نیز از تکنیک‌های رفتار درمانی کودکان اوتیسم است که سبب واکنش اغلب کودکان مبتلا به این اختلال می‌شود.

طی این روش برای شکل دادن رفتارهای خاص در کودک، پس از هربار تکرار یک رفتار مطلوب، یک کارت صد آفرین، یک ستاره و یا موارد مشابه به او داده می‌شود. در واقع والدین و یا درمانگر باید به کودک توضیح دهند اگر تعداد ستاره‌های بیشتری جمع کند، می‌تواند یک جایزه دریافت نماید. این روش ضمن تقویت رفتار، سبب استمرار آن نیز می‌گردد و تاثیرات آن در بلند مدت باقی می‌ماند.

5. تکنیک محو کردن محرک‌ها

کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم تحت تاثیر محرک‌های بیرونی قرار دارند و از آن‌ها الگوهای مناسبی را برای خود ایجاد می‌کنند. با استفاده از تکنیک محو کردن، درمانگر تلاش می‌کند تا به محرک‌های بیرونی پاسخ‌های جدیدی را در کودک ایجاد کند.

درمان کودکان اوتیسم نیازمند زمان است و صبوری والدین را می‌طلبد. همینطور لازم است والدین در این زمینه دائما کودک خود را تشویق کنند و کوچکترین تغییرات در زمینه ارتباط و کلام در او را بزرگ تصور نمایند. درمان سریع و استمرار آن در کودکان اوتیسم نیازمند مشارکت والدین است. در صورتی که احساس می‌‌کنید در این زمینه نیازمند راهنمایی‌های بیشتری هستید؛ می‌توانید از مشاوره تخصصی روانشناسان مرکز ذهن نو بهره ببرید.

برای دریافت مشاوره در زمینه اوتیسم می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان کلینیک تخصصی نی نی مایند تماس حاصل نمایید.

منبع: رفتار درمانی کودکان اوتیسم